Konstytucja 3 Maja

Konstytucja 3 Maja, Ustawa Rządowa z dnia 3 maja, uchwalona 3 maja 1791 roku jest ustawą regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konstytucja 3 Maja jest pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) spisaną konstytucją.

Konstytucja 3 Maja likwidowała wady systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów – ukrócała zasady złotej wolności szlacheckiej, wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty, stawiała chłopów pod ochroną państwa. Konstytucja zniosła liberum veto, które pozostawiało sejm na łasce każdego posła, który z własnej inicjatywy, lub przekupiony przez zagraniczne siły, albo magnatów – mógł unieważnić wszystkie podjęte przez sejm uchwały. Konstytucja 3 Maja miała zlikwidować anarchię, popieraną przez część krajowych magnatów, na rzecz monarchii konstytucyjnej.

W tym samym czasie przetłumaczono Konstytucję na język litewski.

Przyjęcie Konstytucji 3 Maja spotkało się z wrogim przyjęciem sąsiadów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Polska została zdradzona przez Fryderyka Wilhelma II, została pokonana przez Imperium Rosyjskie Katarzyny Wielkiej. Konfederacja targowicka, uznana za spisek polskich magnatów przeciwnych reformom osłabiającym ich wpływy, ułatwiła rozbiory Polski.

Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 lata rozbiorów, Konstytucja 3 Maja przypominała Polakom o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch jej współautorów, Ignacego Potockiego i Hugona Kołłątaja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny”.

Dzień 3 maja 1791 r. przeszedł do historii i został uznany Świętem Konstytucji 3 Maja. Obchody tego Święta były zakazane podczas rozbiorów Polski. 3 Maja zostało wznowione w II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 roku. Święto Konstytucji zostało zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej. W 1946 r. po antykomunistycznych demonstracjach w Polsce, zabroniono obchodów Święta 3 Maja i zastąpiono je obchodami 1 Maja (Święto Klasy Robotniczej). W styczniu 1951 r. Święto 3 maja zostało oficjalnie zdelegalizowane przez władze komunistyczne i dopiero w roku 1981 polskie władze świętowały uchwalenie majowej konstytucji. Do roku 1989 w dniu 3 maja często dochodziło w Polsce do protestów, demonstracji antyrządowych i antykomunistycznych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 r. Święto Konstytucji 3 Maja należy do uroczyście obchodzonych polskich świąt.

W roku 2007 po raz pierwszy na Litwie obchodzono święto Konstytucji 3 Maja.