Zagadnienia do Programu działania Państwowej Inspekcji Pracy na rok 2023

Za pośrednictwem Przewodniczącej Forum Związków Zawodowych przekazaliśmy zagadnienia dotyczące przestrzegania przepisów prawa pracy w sektorze bankowym.

Publikujemy poniżej pismo jakie wysłaliśmy do Głównego Inspektora Pracy za pośrednictwem Przewodniczącej Forum Związków Zawodowych, dotyczące zagadnień dotyczących przestrzegania przepisów prawa pracy w sektorze bankowym.


Oświęcim, dnia 19 sierpnia 2022 r.

Sz. P. Katarzyna Łażewska-Hrycko
Główny Inspektor Pracy

za pośrednictwem

Sz. P. Dorota Gardias
Przewodnicząca Forum Związków Zawodowych

423/FZZ/2022

W odpowiedzi na pismo GIP-GNA.0400.5.2022.1 z dnia 2022-08-03 i w związku z rozpoczęciem przygotowań do opracowania Programu działania Państwowej Inspekcji Pracy na rok 2023 w ramach przyjętego w ubiegłym roku planu trzyletniego 2022-2024 poniżej składany propozycje, które naszym zdaniem powinny w przyszłym roku stanowić uzupełnienie programu trzyletniego zwanego Program działania PIP na lata 2022-2024.

W imieniu Niezależnego Związku Zawodowego Pracowników Bankowości i Usług „Dialog 2005” przekazuję poniżej zagadnienia dotyczące przestrzegania przepisów prawa pracy, które w naszej ocenie powinny się znaleźć w Programie działania Państwowej Inspekcji Pracy na lata 2023 oraz 2024, a które w sposób istotny wpływają negatywne na warunki pracy w sektorze bankowym:

  1. Przestrzeganie przez pracodawców w sektorze bankowym obowiązku ustalania Regulaminu wynagradzania z zakładową organizacją związkową.

W bankach, w których działa nasza Organizacja Związkowa nie wszyscy pracodawcy przestrzegają obowiązku ustalania treści Regulaminu wynagradzania i/lub Regulaminu
premiowania (art. 772 Kodeksu pracy). Ponadto, nawet w przypadkach, gdy treść tych regulaminów jest uzgodniona ze związkami, to pracodawcy stosują zasady premiowania bazujące z jednej strony na regulaminie, a z drugiej strony na załącznikach do regulaminu (cenniki premiowe, karty celów, noty techniczne lub podobne nazwy), które nie są uzgadniane z organizacjami związkowymi, a zawierają one najistotniejsze zasady premiowania. W trakcie kontroli Państwowa Inspekcja Pracy powinna zawnioskować o przedłożenie przez pracodawcę załączników do regulaminu wydawanych w cyklach miesięcznych, kwartalnych lub rocznych na podstawie uchwał zarządu banku. Czasami dochodzi również do zmiany treści tych załączników w trakcie przyjętego okresu rozliczeniowego.

Banki realizują sprzedaż produktów bankowych w systemie zarządzania poprzez cele narzucając pracownikom do sprzedaży ilości kart kredytowych, wolumeny pożyczek, kredytów i bezwzględnie rozliczają ich z rezultatu, co jest sprzeczne z zapisami kodeksu pracy tj. z art. 100 § 1 oraz z umowami o pracę zawieranymi z pracownikami.

Wnosimy o przeprowadzenie kontroli i wydanie opinii, czy obowiązujące w bankach regulacje premiowe wraz z załącznikami spełniają kodeksowe kryteria dotyczące ich uzgadniania i wydania jako obowiązujące.

Wnosimy o wydanie opinii, czy umowy o pracę zawierane na podstawie kodeksu pracy oraz wewnątrzzakładowego prawa pracy mogą być rozumiane i stosowane jako umowy rezultatu. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Zgodność polityki wynagradzania z rekomendacjami i wytycznymi zawartymi w dyrektywie CRD IV / CRR wdrożonymi do polskiego porządku prawnego poprzez nowelizację ustawy – Prawo bankowe, wprowadzone w życie Rozporządzeniem Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 6 marca 2017 r. w sprawie systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej, polityki wynagrodzeń oraz szczegółowego sposobu szacowania kapitału wewnętrznego w bankach (Dz. U. z dnia 24.03.2017 r. poz. 637).

Według prawa bankowego polityka wynagradzania zmiennego (premie, bonusy) realizująca zasady zawarte w w/w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Finansów powinna dotyczyć osób, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka Banku. W § 24 przedmiotowego Rozporządzenia zawarto wymóg prowadzenia wykazu osób, których działalność ma istotny wpływ na profil ryzyka Banku (Kluczowy Personel), określony zgodnie z rozporządzeniem delegowanym Komisji nr 604/2014 z dnia 4 marca 2014 r. (tzw. Rozporządzenie Delegowane). W związku z tym, że nie implementowano w pełni Dyrektywy CRD IV /CRR i nie ustalono w sektorze bankowym polityki wynagradzania pracowników tak, aby wyznaczyć balans pomiędzy wynagrodzeniami zasadniczymi a premiami za sprzedaż (realizację celów), wnosimy o wydanie zaleceń w tej sprawie, albowiem w kilku bankach premie przekraczają wynagrodzenia zasadnicze. Dodatkowo podnosimy, że pracodawcy nie powinni obniżać premii pracownikom z powodu zaległości w spłatach kredytów i pożyczek udzielanych klientom w przypadku stosowania procedur ustalonych przez bank. Niestety, w wielu bankach premie pracowników wykonawczych redukowane są z przyczyny opóźnień w spłatach oraz z powodu tworzenia rezerw na niespłacane zobowiązania klientów wobec banku tj. rezerw występujących na danym portfelu klientów obsługiwanych przez pracownika.

Wnosimy o przeprowadzenie kontroli w zakresie nieprawidłowego działania pracodawców wobec pracowników wykonawczych, którzy pracują zgodnie z procedurami i nie odpowiadają za wycenę ryzyka, za którą odpowiadają tzw. risk menedżerowie. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Zgodność regulacji premiowych z rekomendacjami i wytycznymi zawartymi w MIFID II dla sektora bankowego.

Zasadnym jest zbadanie czy w świetle regulacji MIFID II banki pozostają w zgodzie z prawem wyznaczając pracownikom plany sprzedażowe w zakresie bezwzględnej realizacji konkretnych wartości jednostek Funduszy Inwestycyjnych i innych instrumentów finansowych. Wysokość zadań nadawana jest w karach celów, notach technicznych lub poprzez aplikacje w systemach informatycznych.

Wnosimy o przeprowadzenie kontroli w zakresie zgodności regulacji premiowych z rekomendacjami i wytycznymi zawartymi w MIFID II dla sektora bankowego. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Zgodność regulacji premiowych z rekomendacją U wydaną dla sektora bankowego.

W bankach wymagają, aby kredyty i pożyczki były ubezpieczone, co znajduje odzwierciedlenie w zadaniach narzucanych do realizacji poszczególnym pracownikom zajmującym się sprzedażą produktów bankowych. Pożyczki sprzedane z ubezpieczeniem są wyżej wyceniane w cennikach premiowych od pożyczek bez ubezpieczenia. W sytuacji niskiej sprzedaży produktów ubezpieczonych pracownicy obejmowani są programami naprawczymi.

Wnosimy o przeprowadzenie kontroli zgodności regulacji premiowych z rekomendacją U wydaną dla sektora bankowego. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Plany naprawcze nadawane pracownikom banków.

W niektórych bankach wobec pracowników nierealizujących planów sprzedażowych zgodnie z oczekiwaniami pracodawca stosuje nadawanie planów naprawczych/planów aktywizujących (lub innych o podobnych nazwach). Plany takie polegają na zobowiązaniu pracowników do bezwzględnej realizacji nałożonych ilości/wartości określonych produktów bankowych. W przypadku niezrealizowania takich planów naprawczych, pracodawcy podejmują decyzje kadrowe skutkujące najczęściej zwolnieniem z pracy.

Wnosimy o przeprowadzenie kontroli i zbadanie czy programy naprawcze nadawane
pracownikom mają podstawę prawną w wewnętrznych regulacjach banków oraz czy
nadawanie programów naprawczych z powodu „niedowiezienia” oczekiwanego rezultatu jest zgodne z istotą zawartych umów o pracę. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Notoryczne zwolnienia pracowników bankowości z obejściem przepisów Ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Pracodawcy z branży bankowej dokonują zwolnień pracowników na dużą skalę. Przestrzegają przy tym maksymalnej liczby zwolnionych tj. do 30 osób w ciągu 30 dni dlatego, że po naruszeniu tych zasad są zobligowani do wszczęcia procedury dotyczącej zwolnień grupowych. Pracodawcy preferują obchodzenie przepisów Ustawy prowadząc zwolnienia z powodu likwidacji miejsc pracy w trybie indywidualnym np. przez rok czasu. Banki dokonują zwolnień również poprzez zwalnianie pracowników w trybie kodeksowym przymuszając ich (m.in. poprzez zastraszanie) do podpisywania porozumień stron o rozwiązaniu umowy o pracę sugerując, że wypowiedzenie będzie na gorszych warunkach. Zadaniem Państwowej Inspekcji Pracy winno być zidentyfikowanie zwolnień grupowych, w przypadkach kiedy tak przeprowadzane notoryczne zwolnienia są prowadzone na przestrzeni dłuższych okresów czasu np. pół roku czy roku, biorąc również pod uwagę ogólną liczbę zredukowanych etatów w firmie w dłuższym okresie czasu i o taką kontrolę wnioskujemy. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Nagrywanie i odsłuchiwanie rozmów telefonicznych pracowników banków z klientami.

Zgodnie z art. 83a Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi firma inwestycyjna (także bank) rejestruje, przechowuje i archiwizuje dokumenty, nagrania rozmów telefonicznych, korespondencję elektroniczną oraz inne informacje sporządzane, przekazywane lub otrzymywane w związku ze świadczonymi usługami maklerskimi. Niektóre banki w praktyce nagrywają wszystkie rozmowy telefoniczne pracowników z klientami, również te, które nie dotyczą produktów inwestycyjnych. Co więcej, zapisy takich rozmów są bezpodstawnie odsłuchiwane przez przełożonych w celu dokonania oceny skuteczności rozmów pracowników przeprowadzanych z klientami. Skuteczna rozmowa to taka, która kończy się sprzedażą, a więc nagrania są wykorzystywane w zupełnie innym celu niż określony w Ustawie. Zasadnym jest zbadanie, czy rejestrowanie a następnie odsłuchiwanie wszelkich rozmów telefonicznych pracowników z klientami ma podstawę prawną w Regulaminie pracy
lub innej regulacji wewnętrznej. Sprawdzeniu powinno również podlegać ewentualne
naruszenie w tym procesie dóbr osobistych pracowników, szczególnie, że nie wyrażali oni wyraźnej zgody na nagrywanie rozmów telefonicznych i o taką kontrolę wnioskujemy. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Obowiązkowe szkolenia pracowników.

Pracodawcy mają obowiązek zorganizować szkolenia z zakresu BHP. Inne szkolenia oznaczone przez pracodawcę jako obowiązkowe, pomimo że kwestia rozliczania pracownika z przebytych szkoleń (oprócz z zakresu BHP) pozostaje nieuregulowane na poziomie ustawy, powinny być zorganizowane w sposób umożliwiający odbycie szkolenia w czasie pracy pracownika, co wiąże się z wypłaceniem wynagrodzenia za czas szkolenia. W bankach szereg szkoleń obowiązkowych z istotnych zagadnień takich jak przepisy BHP, „pranie brudnych pieniędzy”, szkolenia produktowe wprowadzone są w wersji e-learningowej, odbywane często pomiędzy obsługą klientów. Szkolenia nie zaliczone mają wpływ na ocenę pracownika, pomimo złej organizacji szkoleń lub braku tej organizacji.

Wnosimy o kontrolę pracodawców w zakresie prawidłowej realizacji szkoleń. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

  1. Przestrzeganie zasady równego traktowania pracowników i bezpodstawnego różnicowania ich w zakresie wynagrodzenia zasadniczego za pracę w szczególności ze względu na wiek.

Na podstawie art. 113 KP zakazane jest dyskryminowanie pracowników ze względu na takie cechy jak: płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy – jest to katalog otwarty. Badaliśmy w bankach płace zasadnicze w podziale co 5 lat stażu pracy. Okazało się, że pracownicy z wieloletnim stażem są niedopłacani do tych z krótkim stażem pracy. W bankach nie ma zgody, aby dokonać regulacji płac i niwelować różnice w wynagrodzeniach występujące na tych samych stanowiskach pracy.

Wnosimy zatem o kontrolę w zakresie przestrzegania zasady równego traktowania pracowników i niedyskryminowania ze względu na wiek. W przypadku stwierdzenia przez PIP naruszenia przepisów prawa prosimy o wydanie stosownych zaleceń pracodawcom.

Zdajemy sobie sprawę z tego, że Państwowa Inspekcja Pracy obarczona jest ogromem zadań, nade wszystko dotyczących przestrzegania przez pracodawców przepisów BHP, mamy jednak nadzieję, że poświęcą Państwo trochę czasu na kontrolę banków, które od wielu lat przestały być instytucjami zaufania publicznego w wymiarze traktowania pracowników i klientów.

Z poważaniem

Alicja Jędrych
Przewodnicząca